მირქმის (მიგებება) იკონოგრაფია შუა საუკუნეების ქართულ
ქრისტიანულ ხელოვნებაში
მირქმა. XII-XIII სს. მინანქრის ფირფიტა.
წარმოგიდგენთ ათორმეტ დიდდღესასწაულთაგან ერთ-ერთის მირქმის(მიგებების) კომპოზიციას და შევეცდები ვაჩვენოამ გამოსახულების იკონოგრაფიული რედაქციაშუა საუკუნეების ქართულ ქრისტიანულ ხელოვნებაში. ამისთვის ავირჩიე 12-13 სს.-ითდათარიღებული მინანქრის ფირფიტა ,,მირქმის"გამოსახულებით, რომელიც მ. ბოტკინის ყოფილიკოლექციიდან 1923 წელს დაბრუნდასაქართველოში და ამჟამად ინახება საქართველოსხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმში. ასევეშედარებისთვის წარმოდგენილი იქნება X-XIსაუკუნეებით დათარიღებული საღოლაშენისლორფინით ცნობილ მირქმის კომპოზიციას.მირქმის, მინანაქრის ამ ფირფიტაზეასახულია სცენა ლუკას სახარებიდან, რომელიცმოგვითხრობს იესო ქრისტეს ტაძრად მიყვანებას,რომელსაც მარიამის განწმენდის დღეცჰქვია. თავი: 2; მუხლი 25-37.ებრაელთა სჯულის თანახმად დედაკაციმშობიარობის შემდეგ 40 დღის განმავლობაშიარაწმინდა ითვლებოდა. განწმედის ვადისგასვლის შემდეგ ოჯახი ვალდებული იყო ღვთისთვის შესაწირი მიერთმიათ. შეძლებულოჯახს ერთი წლის კრავი მიჰყავდა შესაწირად,ღარიბებისთვის კი დადგენილი იყო ორი გვრიტიან მტრედის ორი ხუნდი. სჯულის მიხედვითმარიამ და იოსებმა ყრმა იესო მეორმოცე დღესიერუსალიმის ტაძარში მიიყვანეს. იერუსალიმშიცხოვრობდა კაცი სვიმეონი, რომელიც ძვ.აღთქმის წიგნებს ებრაულიდან ბერძნულადთარგმნიდა. ესაია წინასწარმეტყველის წიგნისთარგმნისას მივიდა ადგიამდე ,,აჰა ქალწულმამუცად იღოს და შვას ძე...“ იგი დაეჭვდა რომსიტყვა ქალწული შეცდომით ეწერა და მოინდომაშეცვალა ,,ქალით“, მაგრამ გამოეცხადამთავარანგელოზი და უთხრა, რომ იქამდეიცოცხებდა სანამ ქალწულისაგან შობილ ქრისტესსაკუთარი თვალით არ იხილავდა. გადმოცემისმიხედვით, როდესაც ტაძრის ეზოში მარიამიყრმით ხელში იდგა, სუიწმინდის შთაგონებითმივიდა მასთან სვიმეონი და ყრმა იესო ხელშიაიყვანა. ასევე სულიწმინდის შთაგონებით იცნომაცხოვარი ტაძრის ეზოში მყოფმაწინასწარმეტყველმა ქამა ანამ და ღმერთისგანკაცება ყველას ახარა.მირქმის კომპოზიციას არ მიუღია ისეთიფართო იკონოგრაფიული განვითარება როგორიცსხვა ათორმეტ დღესასწაულთა ციკლშიშემავალმა ზოგიერთმა კომპოზიციამ მიიღო.პირველად მირქმა ჩნდება V საუკუნეში დასრულყოფილ იკონოგრაფიულ რედაქციას იძენს VIII-IX საუკუნეებში. მირქმის კომპოზიცებიგვხვდება ქრისტიანული ხელოვნების შემდეგდარგებში: კედლის მხატრობა, ხელნაწერთადასურათება, ლითონზე პლასტიკისა დატიხრული მინანქრის ნიმუშებში.ჩემს მიერ შერჩეული მირქმის კომპოზიციაოქროს ფონზე სიმეტრიუადაა განაწილებული.სიმეტრიას აწონასწორებს მარცხნივ იოსები,კალათით ხელში, რომელშიც მტრედის ორხუნდს ზის. იოსების, წინ წარმოდგენილიაღვთისმშობელი მარიამი ყრმა იესოთი, მარჯვნივკი სვიმონის და ანა წინასწარმეტყველის ფიგურაა.მათ უკან მოცემუია ტაძარი, რომელიც ერთგვარარქიტექურლუ ფონს წარმოადგენს. კომპოზიციისცენტრში ფიგურებს შუა მაღალი შანდალია,რომელზეც სანთელი ანთია, რაც მხოლოდქართულ ,,მირქმის“ იკონოგრაფიისნიმუშებისთვისაა დამახასიათებელი. მარიამი,შემოსილია ტრადიციული სამოსით -ფირუზისფერი ქიტონითა და მუქი ლურჯიჰიმატიონით. ღვთისმშობლის მსგავსიჰიმატიონებით არიან შემოსილნი იოსები დასვიმონი. ოთხივე პესონაჟი მთლიანი ტანითაა მოცემული 3/4 - ში. სხვა ფიგურებთანშედარებით განსხვავებუია სვიმეონის პოზა,რომელსაც ორივე ხელი იდაყვებში აქვს მოხრილითითქმის მკერდის გასწვრივ და ამჟესტკულაციით თითქოს საცაა უნად მიირქვასყრმა იესო. კომპოზიციის ცენტშია მოცემულიიესოს გამოსახულება ღვთისმშობლის მკლავზედაბრძანებილი, რომელიც ერთი შეხედვითთითქოს ღვთისმშობელს ყრმის ჭერის ამ პოზითგაწვდილი ყავს მაცხოვარი სვიმონისკენ. ყრმაწარმოდგენილია მაკურთხეველი მარჯვენით დამოწითალო ფერის გრაგნილით ხელში. ფიგურატანით მაყურებლისკენაა მობრუნებული, ხოლო მისი მზერა მიმართულია სვიმონმიმრქმელისაკენ, რომელიც ერთგვარ შიშს დადაძაბულობას გამოხატავს. იმის მიუხედავათ,რომ იესო 40 დღის ჩვილია იგი ისე ზის დედისკალთაზე როგორც ტახტზე.
მირქმა. საღოლაშენი. X-XIსს. ვერცხლი - მოოქრული.
Комментариев нет:
Отправить комментарий